Aft nedir sorusu, ağız içinde oluşan ağrılı ve rahatsız edici yaraları tanımlamak için sıkça sorulan bir sorudur. Aft, ağız mukozasında genellikle yanak içi, dil, damak ve diş eti gibi bölgelerde görülen, beyazımsı-sarı renkte, kenarları kızarık ve hassas ülserlerdir. Çiğneme, konuşma ve yutkunma gibi günlük aktiviteleri zorlaştırarak yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Çeşitli faktörlerin tetiklediği bu yaralar, genellikle 1-2 hafta içinde kendiliğinden iyileşse de, tekrarlayıcı ve şiddetli vakalarda tıbbi müdahale gerekebilir. Aft oluşumunu ve tedavisini daha iyi anlamak, semptomları yönetmek ve tekrarlamasını önlemek için oldukça önemlidir.
Aft Nedir?
Aft, ağız içi mukozasında gelişen ağrılı yaralar olarak tanımlanan oral ülser türüdür. Genellikle yanak içi, dil, damak ve diş eti gibi bölgelerde ortaya çıkar. Sarı, beyaz ya da gri renkte, kenarları kızarık ve hassas lezyonlar olarak belirginleşir. Aftlar, yemek yeme, konuşma ve yutma gibi temel işlevleri zorlaştırabilir. Ağız içi yarası olarak da bilinen aft, toplumun %20’sinde görülür ve çoğu zaman tekrarlayıcı bir seyir izler.
Aft Çeşitleri ve Özellikleri
Aftlar boyutlarına ve özelliklerine göre üç ana grupta incelenir:
1. Minör Aft
- En yaygın görülen türdür (%85).
- Çapları 1 cm’den küçüktür.
- Tek ya da çoklu lezyonlar şeklinde ortaya çıkar.
- 1-2 hafta içinde iz bırakmadan iyileşir.
2. Majör Aft
- Daha az görülür ve çapları 1 cm’den büyüktür.
- Derin ve geniş lezyonlar oluşturur.
- İyileşme süresi 2-6 hafta arasında değişir.
- Yara izi bırakabilir ve yutma güçlüğüne yol açabilir.
3. Herpetiform Aft
- 1-2 mm çapında, çok sayıda küçük lezyonlar şeklinde görülür.
- Lezyonlar birleşme eğilimindedir.
- Nadiren ortaya çıkar ve 7-30 gün arasında iyileşir.
Aft Neden Çıkar?
Aftların kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte birçok faktör tetikleyici olarak tanımlanmıştır:
- Travmalar: Yanak ısırma, sert diş fırçalama, sıcak yiyeceklerle yanma
- Vitamin ve Mineral Eksiklikleri: B12, demir, çinko, folik asit
- Bağışıklık Sistemi Zayıflığı: HIV, Behçet hastalığı, lupus gibi sistemik hastalıklar
- Stres ve Kaygı: Psikolojik faktörler bağışıklığı etkileyebilir.
- Hormonal Değişiklikler: Menstruasyon dönemi gibi hormonal dalgalanmalar
- Beslenme Faktörleri: Baharatlı, asitli ve tuzlu yiyecekler, sigara, alkol
- Alerjik Reaksiyonlar: Diş macunundaki sodyum lauryl sülfat gibi kimyasallar
Aft Nasıl Geçer?
Aftların tedavisi, semptomları hafifletmeyi ve iyileşme sürecini hızlandırmayı amaçlar. Genel olarak uygulanan yöntemler şunlardır:
Evde Uygulanabilecek Yöntemler:
- Tuzlu Su Gargarası: Antiseptik etkisiyle bakterileri temizler.
- Karbonatlı Su: Yatıştırıcı ve antiseptik etki sağlar.
- Bal ve Zerdeçal: Antiinflamatuvar etkisiyle yarayı yatıştırabilir.
- Buz Uygulaması: Ağrıyı ve şişliği hafifletir.
Tıbbi Tedavi Seçenekleri:
- Topikal Kremler ve Jeller: Anestezik etkili pomadlar ve antiseptik ağız gargaraları kullanılabilir.
- Vitamin ve Mineral Takviyeleri: B12, çinko ve folik asit eksiklikleri giderilmelidir.
- İlaç Tedavileri: Şiddetli vakalarda immünsüpresif ilaçlar, steroidli kremler ve antienflamatuvarlar önerilebilir.
- Diyet Değişiklikleri: Baharatlı, asitli ve sert yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
Aft Oluşumunu Önlemek İçin Öneriler
- Dengeli Beslenme: Yeterli miktarda vitamin ve mineral alınması
- Ağız Hijyenine Dikkat: Yumuşak diş fırçası kullanın ve diş ipi ile düzenli temizlik yapın.
- Stresi Azaltma: Düzenli egzersiz ve gevşeme teknikleri uygulayın.
- Sigara ve Alkolden Uzak Durma: Tütün ürünlerini bırakın.
- Diş Hekimi Kontrolü: Diş eti sağlığınızı düzenli olarak kontrol ettirin.
Ne Zaman Doktora Gidilmeli?
- Aftlar 2 haftadan uzun süre iyileşmiyorsa
- Yara büyüklüğü ve ağrısı giderek artıyorsa
- Yutma ve konuşma güçlüğü çekiliyorsa
- Ateş, halsizlik ve genel sağlık durumunda kötüleşme belirtileri varsa
Multidisipliner bir yaklaşım gerekebilir. Dermatoloji ve enfeksiyon hastalıkları uzmanlarına danışarak uygun tedavi planı oluşturulabilir. Sağlıklı bir yaşam için düzenli sağlık kontrollerinizi ihmal etmeyin.
